Πολιτισμός κινητικότητας: Η διακήρυξη της Κοπεγχάγης

Κείμενο που υιοθετήθηκε κατά τη γενική συνέλευση του 1996 των πόλεων χωρίς αυτοκίνητα
Κοπεγχάγη 6-8 Μαϊου 1996 

1. Η κινητικότητα είναι έκφραση ελευθερίας και αναπόσπαστο τμήμα της σύγχρονης κοινωνίας. Η κινητικότητα είναι τμήμα του πολιτισμού μας. Ο πολιτισμός μπορεί να οριστεί ως οι ιδέες, οι πεποιθήσεις και τα έθιμα μιας κοινωνίας.

2. Ωστόσο, η αυξανόμενη κυκλοφορία –ειδικότερα η προερχόμενη από την υπερεξάρτηση από τα ιδιωτικής χρήσης αυτοκίνητα- θέτει σε κίνδυνο την οικιστική και πολιτιστική κληρονομιά των ευρωπαϊκών πόλεων και περιορίζει τόσο την κινητικότητα, όσο και την ποιότητα ζωής των πόλεων:

• Η οικονομική και κοινωνική ευημερία των πόλεων απειλείται σοβαρά από την κυκλοφοριακή συμφόρηση, τη ρύπανση και το θόρυβο.
• Οι κύριοι κυκλοφοριακοί άξονες προκαλούν διάσπαση των συνοικιών, περιορίζοντας την ελευθερία των κατοίκων να μετακινούνται μέσα στις πόλεις μας. Τέτοιοι κυκλοφοριακοί άξονες περιορίζουν τη διάθεσή μας για περπάτημα και ποδηλασία και ενθαρρύνουν τους ανθρώπους να πραγματοποιούν όλο και περισσότερες μετακινήσεις με ΙΧ αυτοκίνητο. 
• Τα εμπορεύματα μεταφέρονται όλο και περισσότερο μέσα στις πόλεις και μεταξύ των πόλεων με φορτηγά αυτοκίνητα. Οι πόλεις αντιμετωπίζουν πολλά προβλήματα σχετιζόμενα με την ταχεία αύξηση της κυκλοφορίας βαρέων οχημάτων.
• Οι πόλεις πρέπει να αντιμετωπίσουν την αυξανόμενη σύγκρουση των απαιτήσεων της οδικής κυκλοφορίας και του ανθρώπινου δικαιώματος στην υγεία. Η υγεία διακυβεύεται όλο και περισσότερο από τη ρύπανση και τον κίνδυνο θανάτου ή τραυματισμού σε τροχαίο ατύχημα.
•  Η τρέχουσα αντίληψη είναι ότι η πρόσβαση σε πολλές χαμηλής οικιστικής πυκνότητας προαστιακές περιοχές γίνεται φθηνότερα και ταχύτερα με ΙΧ αυτοκίνητο, και έτσι το ποσοστό των μετακινήσεων που γίνονται με αυτοκίνητο στις προαστιακές περιοχές είναι μεγαλύτερο από αυτό των κεντρικών περιοχών.
• Ο τομέας των μεταφορών είναι ένας ολοένα και σημαντικότερος καταναλωτής ενέργειας και υπεύθυνος για την παραγωγή CO2 και άλλων αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει συμφωνήσει να σταθεροποιήσει μέχρι το έτος 2000 τις εκπομπές CO2 στα επίπεδα του 1990.
• Επιπλέον, μέσα στο πλαίσιο της σύμβασης για τις κλιματικές αλλαγές, και ειδικότερα στην εντολή της ad hoc ομάδας του Βερολίνου, διεξάγονται συζητήσεις για να καθοριστούν οι πολιτικές και τα μέτρα μείωσης και/ή περιορισμού των αερίων του θερμοκηπίου, ειδικότερα οι εκπομπές CO2 μετά το 2000.
•  H αυξανόμενη εξάρτηση από το ΙΧ αυτοκίνητο που σχετίζεται με νέα πρότυπα αστικής ανάπτυξης, το κλείσιμο των τοπικών υπηρεσιών, η αλλαγή του τρόπου ζωής και η επιδείνωση των δημόσιων συγκοινωνιών συμβάλλουν στον κοινωνικό και οικονομικό αποκλεισμό των πολιτών που δεν χρησιμοποιούν αυτοκίνητο.

3. Είναι σημαντικό να επιτύχουμε συναίνεση στα απαραίτητα βήματα ώστε να αποτρέψουμε την προβλεπόμενη αύξηση της οδικής κυκλοφορίας. Χωρίς μια τέτοια συναίνεση, η προσβασιμότητα μέσα στις πόλεις δεν μπορεί να είναι εγγυημένη, επειδή η κυκλοφοριακή συμφόρηση λόγω των αυτοκινήτων συνεχίζει να αυξάνεται..
Πρέπει να δημιουργήσουμε κίνητρα που θα βελτιώνουν την ελκυστικότητα των φιλικών προς το περιβάλλον τρόπων μεταφοράς, ενώ θα περιορίζουν τη χρήση των αυτοκινήτων και των βαρέων οχημάτων μεταφοράς αγαθών στις πόλεις. Με τον τρόπο αυτό θα προωθήσουμε μια βελτιωμένη ποιότητα ζωής στις πόλεις.
Λύσεις στα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε δεν μπορούν να βρεθούν μόνο σε τεχνικές εξελίξεις. Απαιτούνται αλλαγές στα οικονομικά των μεταφορών, και σε τελευταία ανάλυση κοινωνική και πολιτιστική αλλαγή.
Προς το παρόν δίνεται πάντοτε προτεραιότητα στο αυτοκίνητο σε σχέση με τους πεζούς και τους ποδηλάτες, των οποίων οι διαδρομές καθορίζονται από την επιθυμία να ελαχιστοποιηθούν οι χρόνοι μετακίνησης της μηχανοκίνητης κυκλοφορίας. Η μεταχείριση που επιφυλάσσεται στο αυτοκίνητο είναι κάτι περισσότερο από αυτό που αντιστοιχεί σε μία μορφή μεταφοράς, με ένα καθεστώς δυσανάλογα μεγαλύτερο από τις ευκαιρίες μετακίνησης που προσφέρει. Είναι απαραίτητο να ενθαρρύνουμε τρόπους ζωής που εξαρτώνται λιγότερο από τα αυτοκίνητα.

4. Οι υπογράφουσες πόλεις συμφώνησαν ότι οι παρακάτω στρατηγικές απαιτούνται να υλοποιηθούν μέσω της προσπάθειας συνεργασίας όλων εμπλεκομένων παραγόντων και των επιπέδων διακυβέρνησης:

• Ι. Πρέπει να ενθαρρύνουμε πρότυπα χρήσης γης που μειώνουν την ανάγκη μηχανοκίνητης κυκλοφορίας και να ελαχιστοποιήσουν το μέγεθος του διαθέσιμου για τα αυτοκίνητα δημόσιου χώρου. Ειδικότερα, πρέπει να αποθαρρύνουμε την παραπέρα ανάπτυξη επεκτατικών χαμηλής οικιστικής πυκνότητας μορφών αστικής ανάπτυξης. Η ευρωπαϊκή πόλη προσφέρει τη δυνατότητα ενός σύγχρονου τρόπου ζωής με λιγότερα αυτοκίνητα και περισσότερο ελεύθερο χώρο για οικολογική και δημόσια χρήση
• ΙΙ. Οι πόλεις πρέπει να εξασφαλίσουν την παροχή μιας σειράς αποτελεσματικών, αξιόπιστων και καλώς δημοσιοποιημένων υπηρεσιών μεταφοράς, που παρέχουν στους πολίτες μια ολοκληρωμένη εναλλακτική λύση στη χρήση του ΙΧ αυτοκινήτου. Τέτοιες υπηρεσίες περιλαμβάνουν, για παράδειγμα, δημόσια συγκοινωνία, διάφορες μορφές συνεταιριστικής ιδιοκτησίας αυτοκινήτων (car-sharing), βελτιωμένες υποδομές για τους πεζούς και τους ποδηλάτες και υπηρεσίες κατ’ οίκον διανομής.
  Μειώνοντας την κυκλοφοριακή συμφόρηση και τον αριθμό των σταθμευμένων οχημάτων στις κεντρικές τοποθεσίες των πόλεων, οι δημόσιες και συνεταιριστικές μεταφορές, η ποδηλασία και η πεζοκίνηση μπορούν να προσφέρουν, τόσο αποδοτικότερη χρήση της γης, όσο και εξοικονόμηση χρόνου και χρήματος.
• ΙΙΙ. Η αλλαγή απαιτεί συναίνεση μεταξύ των πολιτών, και αυτό με τη σειρά του απαιτεί αυξημένη κοινοτική παρουσία καθώς οι πόλεις αναπτύσσουν τις προσεγγίσεις τους προς την αειφόρο κινητικότητα. Πρέπει να ευαισθητοποιηθούμε όλοι μας σχετικά με τις επιπτώσεις της κυκλοφορίας. Θα πρέπει να δίνεται έμφαση στα δικαιώματα των παιδιών, άλλων ευπαθών χρηστών της οδού και όλων των κατοίκων κοντά σε αρτηρίες και οδικούς άξονες, όταν γίνεται διάλογος μεταξύ των τοπικών αρχών, των πολιτών τους και άλλων εμπλεκομένων.
• IV. Η τιμολόγηση της μηχανοκίνητης μεταφοράς προσώπων και αγαθών θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει όλες τις εξωτερικές επιβαρύνσεις και κόστη. Ο ορισμός του εξωτερικού κόστους πρέπει να διευρυνθεί ώστε να συμπεριλαμβάνει όλες τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, όπως τη δέσμευση της γης, την ατμοσφαιρική ρύπανση και το θόρυβο.
• V. Οι επιχειρήσεις και το εμπόριο πρέπει να παίξουν το ρόλο τους στη μετάβαση προς φιλικότερους προς το περιβάλλον τρόπους μεταφορών και στην ανάπτυξη , πιο μακροπρόθεσμα, δομών παραγωγής και διανομής που μειώνουν τη ζήτηση για μεταφορές.
• VI. Τα κυκλοφοριακά προβλήματα δεν μπορούν να λυθούν μόνο από τις πόλεις, ούτε μόνο από τις περιφέρειες. Πρέπει να πετύχουμε μια συνεπή προσέγγιση σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης, καθώς και την ολοκλήρωση ανάμεσα στο κάθε σκέλος διακυβέρνησης. Ο χειρισμός των κυκλοφοριακών προβλημάτων πρέπει να αποτελεί μια υψηλή οικονομική και πολιτική προτεραιότητα για τις εθνικές κυβερνήσεις. Οι εθνικές κυβερνήσεις πρέπει να παρέχουν πλαίσια, μέσα στα οποία οι πόλεις να μπορούν να δράσουν.

5. Το δίκτυο για πόλεις χωρίς αυτοκίνητα χαιρετίζει την αυξανόμενη εστίαση στα προβλήματα κινητικότητας και προσβασιμότητας σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Ειδικότερα καλωσορίζουμε την πράσινη βίβλο για το δίκτυο των πολιτών και την πράσινη βίβλο για την εσωτερικοποίηση του εξωτερικού κόστους.
Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί έχουν ένα σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση, τον καθορισμό πλαισίων πολιτικής, την ενθάρρυνση στην ανταλλαγή καλών πρακτικών και την παροχή οικονομικής βοήθειας για φιλικά προς το περιβάλλον μέσα μεταφοράς και τεχνολογικούς νεωτερισμούς. Με αυτά τα μέσα οι θεσμοί της ΕΕ μπορούν να υποστηρίξουν τις πόλεις και τους πολίτες καθώς αγωνίζονται για καλύτερη ποιότητα αστικού περιβάλλοντος.

6. Το δίκτυο για πόλεις χωρίς αυτοκίνητα είναι ένα σημαντικό εργαλείο για την προώθηση των στόχων της φιλικής προς το περιβάλλον και προσανατολισμένης προς την κοινωνία κινητικότητας. Αποφασίζουμε:
• Την ανταλλαγή εμπειριών και συνεργασία των πόλεων σε προγράμματα που μπορούν να προβάλλουν στρατηγικές για τη μείωση της εξάρτησης από καταστροφικά για το περιβάλλον μέσα μεταφοράς
• Τη συνεργασία των πόλεων με τους θεσμούς της ΕΕ. Οι πόλεις είναι κέντρα καινοτομιών και εταίροι στην υλοποίηση των ευρωπαϊκών , εθνικών και περιφερειακών πρωτοβουλιών. Παίζουν ένα ρόλο κλειδί στην εξασφάλιση της συμμόρφωσης προς τις διεθνείς συμφωνίες.
• Την εμπλοκή των εκλεγμένων σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης αντιπροσώπων σε δραστηριότητες του δικτύου.

7. Πρέπει να κινηθούμε προς μια κοινωνία που θα σέβεται τα περιβαλλοντικά όρια. Όλοι αυτοί που αποφασίζουν σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο καλούνται να παίξουν το ρόλο τους στον πολιτισμό της κινητικότητας!